Αν σε διακατέχει έμμονα μια ιδέα, τη βρίσκεις να εκδηλώνεται παντού. Μπορείς ακόμα και να τη μυρίσεις.
—Τόμας Μαν
Όλοι οι άνθρωποι που ρωτάω εάν φοβούνται για τον κορωνοϊό μου λένε, «εγώ δε φοβάμαι για εμένα… φοβάμαι για κάποιον άλλο». Εμβαθύνοντας στη συζήτησή μας, καταλήγουμε ότι δεν φοβόμαστε τον κορωνοϊό, κυρίως αν τηρούμε τα λογικά μέτρα υγιεινής και πρόληψης. Τι παιχνίδι μας παίζει, λοιπόν, η ψυχολογία μας;
Πόσες φορές μπορεί να πλύνει κάποιος τα χέρια του μέσα σε μία μέρα; Πόσο μπορεί να μετράει το χρόνο ή την απόσταση επαφής του με ανθρώπους ή πράγματα για να νιώθει ασφαλής; Πόσο μπορεί να αναπροσαρμόζει τη ζωή του για να αποφύγει τη βίαιη σκέψη ότι αρρωσταίνει, παθαίνει ατύχημα ή πεθαίνει; Πόσο μπορεί να μπαίνει στον ατέρμονο κύκλο του «σκέφτομαι-φοβάμαι-σκέφτομαι κάτι άλλο για να μη φοβάμαι-κάνω μία πράξη για να ξορκίσω αυτό που φοβάμαι»; Αυτή είναι μία μικρή εικόνα της ταυτότητας μιας εν δυνάμει ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;
Για να κατανοήσουμε την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και να τη διαχωρίσουμε από τις προσωπικές μας εμμονές, πρέπει πρώτα να επισημάνουμε ότι δεν προκαλεί ευχαρίστηση. Σε αντίθεση με κάποιες τελετουργικές συνήθειες της ζωής μας, που μπορεί να συνδέονται με απόλαυση ή ηδονή, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ενέχει έντονο φόβο και στρες. Πρώτη, μας κατακλύζει η σκέψη ότι κάτι θα συμβεί και δεύτερη ακολουθεί σταδιακά μία πράξη/συμπεριφορά, που ουσιαστικά μας δίνει την ψευδαίσθηση ότι «ξεφεύγουμε από τον κίνδυνο».
Πόσο τα μέτρα για την πρόληψη από τον ιό SARS-CoV-2 επηρεάζουν την ψυχολογία μας;
Είναι πολύ όμορφο να δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για μία ζωή που μπορούμε να ελέγξουμε. Αυτό μας γεμίζει ασφάλεια, κυρίως όταν αυτές οι προϋποθέσεις στηρίζονται πάνω στην αυτογνωσία μας και την προσωπική ανάπτυξη.
Το άγχος μπορεί να επιδεινώσει φοβίες και εμμονές και να προκαλέσει μέχρι και ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Δεν είναι καθόλου τυχαία η αύξηση των περιστατικών που παρατηρούμε τόσο σε παιδιά και εφήβους όσο και ενήλικες τα τελευταία χρόνια. Η εποχή του «Update»! Η υπερβολική αύξηση των απαιτήσεων της σύγχρονης καθημερινότητας δημιουργεί συχνά μία ανάγκη εκτόνωσης. Αν δεν είναι παραγωγική αυτή η εκτόνωση, γίνεται παθολογική.
Το χειρότερο φαινόμενο με την έλευση της οικονομικής κρίσης ήταν η αίσθηση της ανασφάλειας σε κάθε τομέα του μέλλοντος, με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί ένα έδαφος κατάλληλο για την ψυχική πτώση σε κατάθλιψη ή γενικευμένες διαταραχές άγχους. Λύση δεν υπάρχει εύκολη, αφού η ίδια η κοινωνία ανέτρεψε τις μέχρι τότε προσδοκίες του συστήματος, τουλάχιστον στον τομέα της εργασίας. Μία συγκλονιστική άνοδος των αυτοκτονιών παρατηρήθηκε και στη χώρα μας, καθώς και μία στροφή σε ψυχοφάρμακα. Το 2000, πέθαναν 84 άνθρωποι από ψυχικές διαταραχές, ενώ το 2014 πέθαναν 669 (Ελληνική Στατιστική Αρχή). Ο αριθμός των αυτοκτονιών είναι δύσκολο να υπολογιστεί, καθώς καταγράφονται συχνά κάτω από «άλλες αιτίες» θανάτου. Αυτά είναι δεδομένα που δεν συζητήθηκαν ανάμεσα στους οικονομικούς προϋπολογισμούς. Η ψυχολογία είναι η τελευταία που παρουσιάζεται ως ευάλωτη σε μία κοινωνία που νοσεί.
Με την έλευση του νέου κορωνοϊού και τα μέτρα πρόληψης της εξάπλωσης, το έδαφος είναι πιο γόνιμο από ποτέ για την ανασφάλεια, όχι μόνο του μέλλοντος, της εργασίας και της ευημερίας, αλλά της ίδιας της υγείας και της ζωής. Αυτό αγγίζει τη ρίζα της ύπαρξής μας. Τη ρίζα της σχέση μας με τον εαυτό μας και τους άλλους.
Όλες οι ιεροτελεστίες για την αποφυγή της εξάπλωσης, είναι δοσμένες με ιδεοψυχαναγκαστική ακρίβεια, κάτι που μόνο σε άγχος μπορεί να οδηγήσει, στην καλύτερη των περιπτώσεων. Η αναγκαστική απομόνωση, η αίσθηση αποκλεισμού αλλά και η ενοχή ότι μπορεί να «μολύνουμε» και να «σκοτώσουμε» έναν συνάνθρωπο ή συγγενή μας, μάς χτυπά περισσότερο από ποτέ την αίσθηση της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας, άρα και της ασφάλειας. Ο πρώτος ιδεοψυχαναγκασμός που ήταν εύφορος από πριν, είναι ο εθισμός στα ΜΜΕ και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο δεύτερος, είναι η τάξη, η καθαριότητα, η αντίληψη του «βρώμικου» και του «βλαβερού». Ο τρίτος, και χειρότερος ιδεοψυχαναγκασμός, χτυπά στην ανθρώπινη επαφή, το άγγιγμα και τις ανθρώπινες σχέσεις.
Ο διαδικτυακός εθισμός εκτοξεύεται, «μένουμε σπίτι» μπροστά στις οθόνες, που είναι όλος μας ο κόσμος, γιατί τώρα δεν πρέπει πια να είμαστε κάπου έξω μαζί, μπορούμε και πρέπει να τα κάνουμε όλα μπροστά στην οθόνη. Η ηλεκτρονική επικοινωνία επικυρώνεται ως η ασφαλέστερη. Η καθαριότητα και η υγιεινή γίνονται νόμος. Η αλήθεια είναι ότι τίποτα από όλα αυτά που πρέπει να κάνουμε δεν τα κάνουμε για πρώτη φορά. Κάθε χειμώνα οι άνθρωποι αρρωσταίνουν. Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού είναι η τρίτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Έχουμε περάσει και άλλους χειμώνες, λοιπόν, και έχουμε επιβιώσει. Όμως, εντείνεται τώρα ο τρόπος που πρέπει να προσέχουμε. Η ακρίβεια των ιεροτελεστιών καθαριότητας ταυτίζονται με την πρόληψη, διαφορετικά τα αποτελεσματα μπορεί να είναι μοιραία.
Αρχίζουμε να επιβλέπουμε ο ένας τον άλλον και προσέχουμε σχολαστικά την εφαρμογή των κανόνων. Με αυτή τη λογική ασκούμε έλεγχο ο ένας πάνω στον άλλον και γινόμαστε αυστηροί στην αίσθηση του «καθαρού» και του «σωστού». Έλεγχος, λοιπόν, παντού και μεταξύ μας. Η ανθρώπινη επαφή εξαφανίζεται. Υπολογίζουμε τα μέτρα απόστασης ο ένας από τον άλλο, αντιμετωπίζοντάς τους όλους φοβικά και καχύποπτα. Έλεγχος, ενοχή, καταπίεση... μία κοινωνική μαγιά που θα ζυμώσει δισεκατομμύρια κρίσεις πανικού, θα εντείνει τις φοβίες, θα γεννήσει νέους ιδεοψυχαναγκασμούς... και τα φάρμακα θα βρεθούν σωτήρια, στην πρώτη ευκαιρία. Όλα αυτά δεν αποτελούν κινδυνολογία. Ας φροντίσουμε άμεσα να τα αποφύγουμε, λοιπόν.
Εάν νομίζετε πως εσείς ή κάποιο άτομο που ξέρετε μπορεί να επωφεληθεί από μία συνεδρία σχετικά με την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή την διαχείριση άγχους, επικοινωνήστε μαζί μας για να κλείσετε ραντεβού.
____
Τα άρθρα είναι ψυχοεκπαιδευτικά. Δεν είναι διαγνωστικά, ούτε θεραπευτικά εργαλεία. Στοχεύουν στην ενημέρωση και τη γνώση. Πηγή Άρθρου & Δικαιώματα: Εύη Σύρου, Γνωσιακή Ψυχολόγος | www.evysyrou.gr
